Odpowiedzi na to pytanie próżno szukać w polskich przepisach technicznych. Decyzję musi podjąć sam wykonawca, biorąc pod uwagę kilka czynników. W tym artykule pomagamy przejść przez proces właściwego doboru fugi.
Polskie przepisy nie zawierają wytycznych dotyczących doboru fug do konkretnych zastosowań, np. w zależności od lokalizacji okładziny, jej przeznaczenia i warunków eksploatacji czy też rodzaju spoinowanych płytek. W związku z tym wykonawca powinien dokonywać doboru zaprawy na podstawie informacji podawanych przez producentów, dokumentacji projektowej oraz oczekiwań inwestora. Spoiny pomiędzy płytkami spełniają funkcje:
- dekoracyjną – polega na barwnym dopełnieniu kompozycji utworzonej z płytek ceramicznych, które mają już nadaną fabrycznie kolorystykę i fakturę powierzchni,
- techniczną – polega na kompensowaniu odkształceń powstających w okładzinie na skutek zmian temperatury i wilgotności, które powodują zmiany wymiarów liniowych poszczególnych płytek.
To z kolei może doprowadzić do pękania okładziny lub jej odspojenia od podłoża, zwłaszcza na powierzchniach narażonych na duże dobowe amplitudy temperatury, na przykład na tarasach czy balkonach. Aby ograniczyć to zagrożenie, pomiędzy płytkami pozostawia się przerwy o odpowiedniej szerokości, ze względów użytkowych i higienicznych wypełniane następnie zaprawą do spoinowania. Zastosowanie spoin o odpowiedniej szerokości pozwala również korygować niewielkie różnice wymiarów poszczególnych płytek.
Przykład jasnych fug w salonie
Klasyfikacja zapraw do spoinowania
Zaprawy do spoinowania są produkowane i klasyfikowane według normy europejskiej PN-EN 13888:2010 „Zaprawy do spoinowania płytek – Wymagania, ocena zgodności, klasyfikacja i oznaczenie”. Norma określa wymagania dla dwóch typów zapraw do spoinowania:
1. CG – zaprawy cementowe
Mogą występować w różnych klasach odpowiadających określonym wymaganiom, podstawowym lub dodatkowym, przewidzianym przez normę. Klasy oznaczone są jako:
CG1 – zaprawy do spoinowania normalnie wiążące
CG2 – zaprawy do spoinowania o podwyższonych parametrach. W przypadku zapraw CG2 zawsze stosuje się jeszcze literowe oznaczenie wskazujące na spełnienie wspomnianych wcześniej wymagań dodatkowych:
A – w przypadku zapraw o zwiększonej odporności na ścieranie (odporność jest dwa razy większa niż w przypadku zapraw bez tego oznaczenia)
W – w przypadku zapraw o zmniejszonej absorpcji wody (absorbcja jest wówczas dwukrotnie mniejsza niż dla zapraw bez tego oznaczenia).
2. RG – zaprawy na bazie żywic reaktywnych.
Produkowane są najczęściej jako wyroby dwuskładnikowe. Składniki pakowane są oddzielnie i mieszane bezpośrednio przed użyciem. Składnik zawierający spoiwo (najczęściej żywicę epoksydową), kruszywo i dodatki ma postać masy plastycznej. Drugi składnik to utwardzacz – ma postać gęstej cieczy i jego zadaniem jest aktywowanie reakcji chemicznych powodujących wiązanie materiału. W porównaniu z zaprawami cementowymi zaprawy na bazie żywic reaktywnych są trwalsze i mają kilkukrotnie wyższą wytrzymałość mechaniczną na zginanie i ściskanie. Spoiny mają też bardzo wysoką odporność na zabrudzenia i praktycznie zerową nasiąkliwość powierzchni (absorbcja wody jest 50 do 100 razy mniejsza niż w przypadku zapraw cementowych). Norma PN-EN 13888:2010 dla zapraw na bazie żywic reaktywnych nie przewiduje podziału na dodatkowe klasy lub typy. Wszystkie dostępne na rynku zaprawy, różnych producentów, są normowo klasyfikowane zawsze jako RG.
Kryteria doboru zapraw
Dobierając zaprawę, należy uwzględnić zarówno jej funkcję dekoracyjną, jak i techniczną:
1. Dobór zaprawy ze względów dekoracyjnych znajduje się zazwyczaj w gestii inwestora prac, który wobec wyglądu całej okładziny ma określone oczekiwania. Dostępna kolorystyka spoin różni się w zależności od producenta; w ofercie ATLASA inwestorzy mają obecnie do wyboru 40 trwałych kolorów fug cementowych i 12 kolorów epoksydowych. Dobierając kolor spoin, warto uwzględnić czynniki związane z eksploatacją okładziny.
- Na posadzkach bardziej praktyczne jest stosowanie ciemniejszych kolorów zapraw, które w mniejszym stopniu będą się brudzić.
- Na ścianach i elementach dekoracyjnych kolor spoin może być jaśniejszy.
- W pomieszczeniach gospodarczych, magazynowych, garażach itp. zalecane jest stosowanie wyłącznie ciemnych kolorów spoin.
Ciekawym wizualnie rozwiązaniem jest zastosowanie fugi brokatowej – np. ATLAS Fugi Dekoracyjnej. Efekt brokatowy doskonale komponuje się zwłaszcza z płytkami metalizowanymi oraz mozaiką. Na rynku dostępne są też zaprawy cementowe lub epoksydowe, które po wymieszaniu wymagają jeszcze zadozowania z oddzielnego opakowania brokatu, jednak jest to mniej praktyczne rozwiązanie. Mogą wystąpić problemy z równomiernym wymieszaniem zaprawy z brokatem, a także uzyskaniem jednolitego wyglądu powierzchni spoin. W przypadku ATLAS Fugi Dekoracyjnej, brokat dodany jest do suchej mieszanki już podczas fabrycznego mieszania wszystkich składników, dlatego zawartość brokatu jest zawsze odpowiednia dla uzyskania oczekiwanego efektu brokatowego i zapewnienia odpowiednich parametrów wytrzymałościowych spoiny.
2. Dobór zaprawy ze względu na funkcję techniczną powinien uwzględniać następujące aspekty:
- rodzaj obciążeń oddziałujących na okładzinę z płytek,
- wymiary płytek,
- rodzaj płytek (ceramiczne, kamienne, szklane) oraz sposób wykończenia ich powierzchni (szkliwione, nieszkliwione, polerowane)
Najważniejszym kryterium doboru rodzaju spoin są przewidziane warunki eksploatacji okładziny, a zatem także obciążenia, jakim będzie ona podlegała (dotyczy to obciążeń związanych zarówno z użytkowaniem, jak i sposobem mycia powierzchni).
3. Dobór zaprawy do spoinowania ze względu na wielkość płytek.
Dokumentem, który w bardzo ogólny sposób reguluje tę kwestię, jest Instrukcja ITB nr 397/2014 Warunki Techniczne Wykonania i Odbioru Robót Budowlanych część B, zeszyt 5: Okładziny i wykładziny z płytek ceramicznych. W instrukcji znajdują się zalecenia odnośnie wykonania spoinowania oraz zalecanej szerokości spoin, uzależniając dobór tylko od wymiarów płytek (tab. 1).
W przypadku płytek prostokątnych, szerokość spoin należy dobrać w odniesieniu do dłuższego boku płytki. Najkorzystniejsze jest użycie zapraw o najszerszym zakresie stosowania, przykładowo ATLAS Fugi Artis, którą można zastosować w warstwie o szerokości od 1 do nawet 25 mm. Pozwala to bowiem na użycie tej samej zaprawy zarówno do dużych płytek podłogowych, jak i mniejszych płytek ściennych oraz do drobnej mozaiki, np. na elementach dekoracyjnych wokół luster.
Zastosowanie szerszej spoiny ułatwia montaż płytek i umożliwia niwelowanie niedokładności w wymiarach liniowych płytek.
Rodzaj płytek przeznaczonych do spoinowania jest bardzo istotny z punktu widzenia jakości całości prac związanych z wykonaniem okładziny ceramicznej. Spoinowanie kończy proces montażu płytek ceramicznych i ma wpływ na estetykę prac. Dlatego należy zwrócić uwagę, że niektóre zaprawy do spoinowania mogą przebarwiać
lub uszkodzić ułożone już płytki (patrz niżej).
Dobór zaprawy ze względu na funkcję techniczną:
Wnętrza budynków
Wewnątrz budynków, w pomieszczeniach mieszkalnych zaleca się stosowanie zapraw cementowych typu CG1, CG2W lub CG2A do wypełnienia spoin można użyć np. ATLAS Fuga Wąska), natomiast na zewnątrz i w pomieszczeniach mokrych (łazienki, WC) powinno się stosować zaprawy typu CG2 z wymaganiami dodatkowymi, tj. ze zmniejszoną absorpcją wody i zwiększoną odpornością na ścieranie (z oznaczeniami CG2 WA na opakowaniu) lub zaprawy typu RG.Zarówno jedne, jak i drugie zaprawy mogą być stosowane na powierzchniach z ogrzewaniem podłogowym.
Obiekty użyteczności publicznej
W takich obiektach, ze względów eksploatacyjnych, najlepiej zastosować ATLAS Fugę Artis lub ATLAS Fugę Epoksydową (szczególnie w sytuacjach, gdy powierzchnia okładziny ceramicznej może być zmywana wodą, ale z dodatkiem chemicznych środków czyszczących).
Zaprawy typu RG doskonale sprawdzają się w budynkach przemysłowych, przetwórstwa spożywczego, myjniach, basenach, szpitalach, w łazienkach i kuchniach (szczególnie tam, gdzie okładzina narażona jest na zabrudzenia, np. z tłuszczu, kawy, soków), w budynkach użyteczności publicznej, sklepach i wszędzie tam, gdzie przewidziane jest duże natężenie ruchu osób lub pojazdów.
Balkony i tarasy
Dobierając zaprawę do stosowania na zewnątrz budynków, należy się kierować zaleceniami producenta danego materiału odnośnie możliwości zastosowania w takim przypadku. ATLAS Fuga Epoksydowa może być stosowana na balkonach i tarasach, ale zawsze taka decyzja powinna być podjęta dla konkretnej sytuacji, tj. dla danego budynku i konkretnego tarasu.
Ze względu na czynniki związane z eksploatacją okładziny ceramicznej na tarasie trzeba uwzględnić m.in. rodzaj tarasu, jego wielkość oraz sposób wyeksponowania na działanie promieni słonecznych, a także rodzaj, kolor i wymiary płytek przeznaczonych do spoinowania.
Dobór zaprawy ze względu na rodzaj płytek:
Płytki ceramiczne i gresowe
Przed fugowaniem zaleca się wykonać próbne spoinowanie na fragmencie płytki, np. na odpadzie, a następnie próbneczyszczenie, aby określić wpływ fugi i zawartych w niej pigmentów na zastosowane płytki.
Jeśli po próbie czyszczenia okaże się, że zaprawa pozostawiła nieusuwalne przebarwienia, płytki nieszkliwione należy zabezpieczyć impregnatem lub zastosować inny kolor spoiny (płytek szkliwionych nie wolno impregnować!). Można też okleić krawędzie płytek szeroką taśmą malarską i mimo to wykonać spoinowanie. Jest to jednak pracochłonne.
Możliwość przebarwień dotyczy głównie płytek nieszkliwionych i polerowanych. Jeżeli próba wykaże, że można oczyścić okładzinę, ale zostają śladowe ilości przebarwień, można się zdecydować na spoinowanie okładziny, rozprowadzając zaprawę równomiernie na całej okładzinie. Zakładamy, że cała powierzchnia płytek w ten sam sposób przyjmie fugę i ewentualne przebarwienia nie będą widoczne.
Płytki kamienne
W wypadku spoinowania okładzin z kamieni naturalnych największym zagrożeniem dla estetyki prowadzonych prac są trudne do przewidzenia właściwości kamienia. Może się okazać, że nawet zastosowanie koloru spoiny zbliżonego do koloru płytek powodujejej przebarwienia, ponieważ kamień odciąga część wody z zaprawy, przejmując przy tym najdrobniejsze składniki zaprawy. Dlatego do płytek kamiennych, szczególnie tych wrażliwych na przebarwienia, zaleca się stosowanie szybkowiążących i szybkoschnących zapraw do spoinowania. Przykładem zaprawy szybkowiążącej, na bazie specjalnego rodzaju cementu, która szybko wiąże i wysycha minimalizując możliwość powstania przebarwień, jest ATLAS Fuga Artis. Oczywiście spoinowanie okładzin z kamienia zawsze musi być poprzedzone wykonaniem próby spoinowania i czyszczenia powierzchni, ale odpowiedni dobór fugi może ułatwić zadanie.
Płytki szklane
Płytki szklane są nienasiąkliwe, dlatego w tym przypadku nie ma zagrożenia, że spoina spowoduje ich przebarwienie. Wartojednak zwrócić uwagę, że niektóre zaprawy do spoinowania ze względu na grubość użytego w nich kruszywa mogą podczas spoinowania porysować i uszkodzić powierzchnię płytek. Taki efekt będzie wówczas widoczny niezależnie od sposobu oświetlenia okładziny, a dla inwestora może to być nie do zaakceptowania. Dlatego do spoinowania szklanych płytek lub dekorów trzeba zastosować zaprawy o odpowiednio drobnym uziarnieniu. Zaprawą o takich właściwościach jest ATLAS Fuga Wąska (zalecana do spoin o szerokości 1-7 mm) oraz drobnokruszywowa zaprawa ATLAS Fuga Artis, produkowana na bazie wypełniacza w postaci drobnego kruszywa dolomitowego. Drobne kruszywo ma nowa receptura fugi epoksydowej ATLASA, której gładkość bliska jest gładkości fugi cementowej.
Tab. 1. Zalecana szerokość spoin (wg Instrukcji ITB) nr 397/2014
żródło: http://atlasfachowca.pl/strefa-klienta/baza-wiedzy/prace-glazurnicze/jak-w%C5%82a%C5%9Bciwie-dobra%C4%87-fug%C4%99
